Stwierdzenie PWZ po raz pierwszy

Wykonywanie zawodu pielęgniarki /położnej polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych przez osobę mającą odpowiednie kwalifikacje i prawo wykonywania zawodu. W ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej z 2011 r. wykaz świadczeń zdrowotnych, których udzielanie stanowi wykonywanie zawodu pielęgniarki, zawarty jest w art. 4.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, a w szczególności na:

1)  rozpoznawaniu warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta;

2)  rozpoznawaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta;

3)  planowaniu i sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem;

4)  samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych; diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych;

5)  realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;

6)  orzekaniu o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych;

7)  edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia.

Za najważniejsze należy uznać wskazanie na możliwość samodzielnego wykonywania określonych świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych. Jednakże sformułowanie ustawowe ma charakter ogólny i potrzebne jest wydanie rozporządzenia wykonawczego określającego dokładnie poszczególne czynności (należące do każdej z wyżej wskazanych kategorii), do jakich jest uprawniona pielęgniarka, oraz niezbędne do nich kwalifikacje (np. konieczność posiadania odpowiedniego kursu lub specjalizacji). W art. 6 ustawy o zawodach zawarta jest delegacja dla ministra właściwego do spraw zdrowia, aby po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych określił w drodze rozporządzenia:

1)  rodzaj i zakres świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, które mogą być udzielane samodzielnie bez zlecenia lekarskiego przez pielęgniarkę i położną;

2)  wykaz produktów leczniczych oraz środków pomocniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego;

3)  rodzaje materiałów, które mogą być pobierane przez pielęgniarkę i położną do celów diagnostycznych samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego;

4)  rodzaj i zakres medycznych czynności ratunkowych wykonywanych przez pielęgniarkę;

5)  wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę i położną,

– biorąc pod uwagę niezbędne kwalifikacje oraz wymagany zakres umiejętności i obowiązków.

Wyliczenie czynności pielęgniarskich zawarte w art. 4 ust. 1 u.o.z.pip  ma charakter przykładowy (nie jest to zamknięty katalog czynności). Są to czynności niejako typowe i stanowiące istotę zawodu pielęgniarki.

Poza powyższymi czynnościami za wykonywanie zawodu pielęgniarki ustawa art. 4 ust. 2 uważa również:

1)  nauczanie zawodu pielęgniarki lub położnej oraz wykonywanie pracy na rzecz doskonalenia zawodowego pielęgniarek lub położnych;

2)  prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie pielęgniarstwa;

3)  kierowanie i zarządzanie zespołami pielęgniarek lub położnych;

4)  zatrudnienie w podmiocie leczniczym na stanowiskach administracyjnych, na których wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej;

5)  zatrudnienie w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) lub w urzędach te podmioty obsługujących, w ramach którego wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej;

6)  zatrudnienie w organach administracji publicznej, których zakres działania obejmuje nadzór nad ochroną zdrowia;

7)  pełnienie służby na stanowiskach służbowych w Inspektoracie Wojskowej Służby Zdrowia i innych jednostkach organizacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, na których wykonuje się czynności związane z ochroną zdrowia i opieką zdrowotną;

8)  pełnienie służby na stanowiskach służbowych w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej i innych stanowiskach Służby Więziennej, na których wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem i nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej przez podmiot leczniczy dla osób pozbawionych wolności;

9)  zatrudnienie w domach pomocy społecznej określonych w przepisach o pomocy społecznej, z uwzględnieniem uprawnień zawodowych pielęgniarki określonych w ustawie;

10)  zatrudnienie na stanowisku pielęgniarki w żłobku lub klubie dziecięcym, o których mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235 z późn. zm.);

11)  sprawowanie funkcji z wyboru w organach samorządu pielęgniarek i położnych lub wykonywanie pracy na rzecz samorządu;

12)  powołanie do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy pielęgniarki, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika, albo pełnienie funkcji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, jeżeli z pełnieniem tej funkcji jest związane zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy.

Zgodnie z art. 5 ust 1 ustawy o zawodach wykonywanie zawodu położnej polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności na:

1) rozpoznawaniu ciąży, sprawowaniu opieki nad kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej, a także prowadzeniu w określonym zakresie badań niezbędnych w monitorowaniu ciąży fizjologicznej;

2) kierowaniu na badania konieczne do jak najwcześniejszego rozpoznania ciąży wysokiego ryzyka;

3) prowadzeniu porodu fizjologicznego oraz monitorowaniu płodu z wykorzystaniem aparatury medycznej;

4) przyjmowaniu porodów naturalnych, w przypadku konieczności także z nacięciem krocza, a w przypadkach nagłych także porodu z położenia miednicowego;

5) podejmowaniu koniecznych działań w sytuacjach nagłych, do czasu przybycia lekarza, w tym ręcznego wydobycia łożyska, a w razie potrzeby ręcznego zbadania macicy;

6) sprawowaniu opieki nad matką i noworodkiem oraz monitorowaniu przebiegu okresu poporodowego;

7) badaniu noworodków i opiece nad nimi oraz podejmowaniu w razie potrzeby wszelkich niezbędnych działań, w tym natychmiastowej reanimacji;

8) realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;

9) samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych;

10) profilaktyce chorób kobiecych i patologii położniczych;

11) rozpoznawaniu u matki lub dziecka objawów nieprawidłowości wymagających skierowania do lekarza;

12) sprawowaniu opieki położniczo-ginekologicznej nad kobietą;

13) prowadzeniu działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie:

a) przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny oraz ochrony macierzyństwa i ojcostwa,

b) przygotowywania do rodzicielstwa oraz pełnego przygotowania do urodzenia dziecka, łącznie z poradnictwem na temat higieny i żywienia.

Za podstawowe czynności zawodowe położnej należy uznać sprawowanie opieki nad kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej oraz prowadzenie (przyjmowanie) porodu, a także prowadzenie działalności edukacyjno-zdrowotnej. Większość sformułowań ustawowych dotyczących zakresu czynności ma charakter ogólny i potrzebne jest wydanie rozporządzenia wykonawczego określającego dokładnie poszczególne czynności, do jakich jest uprawniona położna, oraz niezbędne do nich kwalifikacje (np. konieczność posiadania odpowiedniego kursu lub specjalizacji).

Wyliczenie czynności, do których uprawnione są położne, stanowiących przedmiot wykonywania tego zawodu, zawarte w art.5 u.zpip ma charakter przykładowy (nie jest to zamknięty katalog czynności). Są to czynności niejako typowe i stanowiące istotę zawodu położnej.

Poza powyższymi czynnościami za wykonywanie zawodu położnej (art.5 ust 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej) uważa się również:

1) nauczanie zawodu położnej lub pielęgniarki oraz wykonywanie pracy na rzecz doskonalenia zawodowego położnych lub pielęgniarek;

2) prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie wykonywania zawodu położnej, w szczególności opieki nad kobietą, noworodkiem lub rodziną;

3) kierowanie i zarządzanie zespołami pielęgniarek lub położnych;

4) zatrudnienie w podmiocie leczniczym na stanowiskach administracyjnych, na których wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej;

5) zatrudnienie w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych;

6) zatrudnienie w organach administracji publicznej, których zakres działania obejmuje nadzór nad ochroną zdrowia;

7) zatrudnienie w domach pomocy społecznej określonych w przepisach o pomocy społecznej, z uwzględnieniem uprawnień zawodowych położnej określonych w ustawie;

8) zatrudnienie na stanowisku położnej w żłobku lub klubie dziecięcym, o których mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235 z późn. zm.);

9) sprawowanie funkcji z wyboru w organach samorządu pielęgniarek i położnych lub wykonywanie pracy na rzecz samorządu;

10) powołanie do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy położnej, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika, albo pełnienie funkcji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, jeżeli z pełnieniem tej funkcji jest związane zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy.

Generalnie wykonywanie zawodu pielęgniarki, położnej poza typowym udzielaniem świadczeń zdrowotnych w podmiocie leczniczym lub w ramach praktyki zawodowej, może być związane z procesem edukacji (kształcenia zawodowego), administrowaniem w ochronie zdrowia (np. kierowanie i zarządzanie pielęgniarkami / położnymi realizującymi świadczenia zdrowotne -usługi medyczne w przychodni, praca w nadzorze właścicielskim nad samorządowymi samodzielnymi publicznymi zakładami opieki zdrowotnej itp.), pracą w podmiotach nie mających statusu podmiotu leczniczego (żłobki, domy pomocy społecznej) lub pełnieniem funkcji w samorządzie zawodowym i związkach zawodowych. Powyższy stosunkowo szeroki wykaz stanowisk (funkcji) ma charakter zamknięty.

Nabycie prawa wykonywania zawodu

Samo ukończenie studiów (szkoły pielęgniarskiej), nie uprawnia do wykonywania zawodu pielęgniarki, położnej a w szczególności do udzielania jakichkolwiek świadczeń zdrowotnych. Elementem niezbędnym do wykonywania przedmiotowych zawodów jest uzyskanie tzw. prawa wykonywania zawodu. Powyższe prawo przyznawane jest przez uprawnione organy samorządu zawodowego osobom posiadającym odpowiednie wykształcenie zawodowe oraz spełniającym inne przesłanki określone ustawowo. Na podstawie ogółu regulacji prawnych wyodrębnić należy pełne i ograniczone prawo wykonywanie zawodu, a także prawo stałe (przyznawane na czas nieokreślony) oraz czasowe (przyznawane na czas określony). Prawu wykonywania zawodu poświęcony jest rozdział 3ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Ponadto w  art. 7 w/w  ustawy stanowi, że zawód pielęgniarki / położnej może wykonywać osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu stwierdzone albo przyznane przez właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych. Osobie posiadającej prawo wykonywania zawodu przysługuje prawo posługiwania się tytułem zawodowym „pielęgniarka” albo „pielęgniarz”,” położna” albo „położny” a tytuły te podlegają ochronie prawnej.

Zgodnie z art. 28 ustawy prawo wykonywania zawodu pielęgniarki przysługuje osobie:

1)  posiadającej świadectwo lub dyplom ukończenia polskiej szkoły pielęgniarskiej bądź uzyskane w innym państwie niż państwo członkowskie Unii Europejskiej świadectwo lub dyplom, pod warunkiem że dyplom lub świadectwo zostały uznane w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne ze świadectwem ukończenia szkoły pielęgniarskiej lub dyplomem, zgodnie z odrębnymi przepisami, oraz że spełniają minimalne wymogi kształcenia określone w przepisach prawa Unii Europejskiej;

2)  posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych;

3)  której stan zdrowia pozwala na wykonywanie zawodu pielęgniarki;

4)  która wykazuje nienaganną postawę etyczną.

Osoba ubiegająca się o przyznanie prawa wykonywania zawodu musi przede wszystkim ukończyć szkołę pielęgniarką w Polsce (ewentualnie w innym państwie, z tym że dyplom taki musi być uznawany w Rzeczypospolitej Polskiej), być pełnoletnia i nie ubezwłasnowolniona w żadnym stopniu (czyli posiadać pełną zdolność do czynności prawnych), posiadać odpowiedni stan zdrowia i postawę etyczną (co stanowi przesłankę najtrudniejszą obiektywnie do wykazania).

Zgodnie z art. 31 prawo wykonywania zawodu położnej przysługuje osobie:

1) posiadającej świadectwo lub dyplom ukończenia polskiej szkoły położnych bądź uzyskane w innym państwie niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, pod warunkiem że dyplom lub świadectwo zostały uznane w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne ze świadectwem ukończenia szkoły położnych lub dyplomem, zgodnie z odrębnymi przepisami, oraz że spełniają minimalne wymogi kształcenia określone w przepisach prawa Unii Europejskiej;

2) posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych;

3) której stan zdrowia pozwala na wykonywanie zawodu położnej;

4) która wykazuje nienaganną postawę etyczną.

Osoba ubiegająca się o przyznanie prawa wykonywania zawodu położnej musi przede wszystkim ukończyć szkołę położnych w Polsce (ewentualnie w innym państwie, z tym że dyplom taki musi być uznawany w RP), być pełnoletnia i nie ubezwłasnowolniona w żadnym stopniu (czyli posiadać pełną zdolność do czynności prawnych), mieć odpowiednie zdrowie i postawę etyczną.

W ustawie obecnie obowiązującej nie ma wymogu odbycia stażu podyplomowego, który obecnie nie stanowi niezbędnej przesłanki do uzyskania prawa wykonywania zawodu.

Zgodnie z art. 37 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej prawo wykonywania zawodu albo ograniczone prawo wykonywania zawodu stwierdza, na wniosek osoby zainteresowanej, okręgowa rada pielęgniarek i położnych, właściwa ze względu na miejsce przyszłego wykonywania zawodu. Okręgowa rada pielęgniarek i położnych po przyjęciu wniosku niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia jego złożenia, potwierdza otrzymanie wniosku oraz informuje wnioskodawcę o ewentualnych brakach, wzywając go do ich uzupełnienia. Okręgowa rada pielęgniarek i położnych stwierdza, w drodze uchwały, prawo wykonywania zawodu albo odmawia stwierdzenia tego prawa. Postępowanie w sprawie stwierdzenia prawa wykonywania zawodu powinno się zakończyć niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wszystkich wymaganych dokumentów określonych ustawą. Od uchwał okręgowej rady pielęgniarek i położnych można – co istotne – odwoływać się na zasadach podobnych do decyzji administracyjnych. Bowiem do uchwał w sprawach stwierdzenia i przyznania prawa wykonywania zawodu zgodnie z art. 40 u zpip stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) dotyczące decyzji administracyjnych. Od ostatecznych uchwał podjętych w przedmiocie stwierdzenia i przyznania prawa wykonywania zawodu skargę do sądu administracyjnego może wnieść także minister właściwy do spraw zdrowia. Na podstawie uchwały o stwierdzeniu lub przyznaniu prawa wykonywania zawodu okręgowa rada pielęgniarek i położnych dokonuje wpisu do okręgowego rejestru pielęgniarek i położnych i wydaje dokument „Prawo wykonywania zawodu pielęgniarki” bądź „Ograniczone prawo wykonywania zawodu pielęgniarki”.